Triết gia Diogenes
DIOGENES (412? - 323 tCN), triết gia Hy Lạp, thường được xem là người sáng lập trường phái Khuyển nho (Cynieism), một trường phái triết học cổ đại. Sinh tại Sinope (ngày nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ, Diogenes học hành ở Athens, nơi ông là đồ đệ của triết gia Hy Lạp Antisthenes người tuyên bố rằng, nên coi thường những quy ước xã hội và tránh xa khoái lạc. Diogenes chọn sống một cuộc sống khổ hạnh và tự hành xác.
Ông mặc quần áo tồi tàn, ăn uống giản dị và ngủ dưới đất, trên đường phố, hay dưới vòm cổng của các tòa nhà. Một hôm, ông trông thấy một em bé uống nước bằng cách bụm hai tay lại và hứng nước, triết gia tự nhủ: ''Thằng bé này cho mình biết rằng, mình vẫn còn một vật thừa!''. Nói xong, triết gia đập bể cái chén uống nước mà ông vẫn dùng hàng ngày. Tuy nhiên, cuộc sống lập dị của ông không làm mất đi sự kính trọng dành cho ông của người dân thành Athens, những người ca ngợi thái độ coi thường tiện nghi của ông. Sự thiện hảo thực hành là mục đích chính của triết lý Diogenes, và ông không giấu sự khinh miệt đối với văn chương và nghệ thuật. Ông cười nhạo những kẻ trí thức đọc những đau khổ của Odysseus trong khi bỏ quên những vấn đề của chính mình, và những kẻ hùng biện biết cách ép uổng chân lý nhưng không biết cách thực hành nó. Trong một chuyến đi đến Aegina, Diogenes bị bọn ướp biển bắt và mang đến Crete, nơi ông bị bán như một nô lệ. Khi được hỏi ông thành thạo việc gì, ông trả lời “ra lệnh''.
Một người quý tộc nhận thấy giá trị của ông, bèn mua ông, cho ông tự do và bắt ông làm gia sư cho các con mình. Tương truyền, Diogenes hay đi lang thang qua các đường phố Athens giữa ban ngày, tay cầm một cái đèn thắp sáng, nói rằng, ông đang đi tìm một người công chính. Thời danh nhất là câu chuyện đối đáp giữa ông và Alexander đại đế. Trong một lần đến thăm Diogenes, Alexander đại đế mở lời: “Ta là Alexander đại đế''. Triết gia trả lời: ''Còn tôi là Diogenes Khuyển nho'' (“khuyển nho'' từ chữ Hy Lạp kynikos có nghĩa lã ''giống như chó''). Sau đó Alexander hỏi: ''Có việc gì mà người cai trị toàn thế giới này có thể làm cho ông không?''. Diogenes trả lời: ''Vâng, xin ông đứng tránh qua một bên, để ánh mặt trời không bị che khuất!''.
Nghe nói rằng, Alexander đã bị ấn tượng mạnh với sự điềm tĩnh của triết gia Khuyển nho đến mức ông quay ra và nhận xét: nếu ta không là Alexander, ta ước gì mình là Diogenes!''. Có thể tóm tắt những nguyên tắc của trường phái Khuyển nho của Diogenes như sau: 1) Phải coi thường sự học vấn, danh vọng, tiền tài; 2) Thoát khỏi mọi dục vọng; 3) Hạn chế đến cùng những nhu cầu của mình; Sống thuận theo tự nhiên. Cũng theo truyền thuyết, Diogenes chết ở Corinth cùng ngày với Alexander. Diogenes hoàn toàn quan tâm đến minh triết thực hành và không xây dựng một hệ thống triết học nào. Một số trước tác được gán cho Diogenes, nhưng ngay ở thời cổ đại, chúng cũng bị coi là giả mạo.
